بررسی عملیات طريق‌القدس

1-بررسی عملیات طريق‌القدس-رویکرد ارتش
پس از انجام موفقیت آمیز عملیات ثامن الائمه در شرق رودخانه کارون توسط نیروهای ایرانی که منجر به شکستن حصر آبادان شد و در حقیقت مرحله اول عملیات آزادسازی خرمشهر محسوب می گردید، بررسی برای استفاده از موفقیت این عملیات هم در منطقه خرمشهر آغاز گردید و هم در منطقه بستان و غرب دزفول، با توجه به ویژگی های مطنقه بستان تقدم تلاش به این منطقه داده شد. لذا طرح مقدماتی که در خرداد ۱۳۶۰ تهیه شد همراه با دستورات تکمیلی در ۲۶/۵/۶۰ صادر گردید.

شهادت رئیس ستاد مشترک ارتش شهید سرلشکر فلاحی، وزیر دفاع شهید سرلشکر نامجو، فرمانده نیروی هوائی، شهید سرلشکر فکوری و قائم مقام سپاه پاسدارن شهید کلاهدوز که این شهید اخیر نیز از افسران شجاع ارتشی بود که جهت سازماندهی سپاه از ارتش به سپاه رفته، در هفتم مهرماه سال ۱۳۶۰ بعد از پیروزی بزرگ عملیات ثامن ا لائمه، باعث شد تا تغییراتی وسیعی در کادر فرماندهی عالی ارتش بوجود آید.
با انتصاب شهید صیاد شیرازی به فرماندهی نیروی زمینی ارتش، زمینه شرکت گسترده نیروهای مردمی و سپاه پاسداران و ایجاد وحدت بین نیروهای مسلح بیشتر فراهم گشت و برای اجرای عملیات های مشترک طرح ریزیها شروع و تقدم به غرب دزفول و محور غرب سوسنگرد داده شد. ولی با بررسی کارشناسان دانشکده فرماندهی و ستاد ارتش ایران که توسط فرمانده جدید نیروی زمینی ارتش در قرارگاه مقدم این نیرو بکار گرفته شده بودند عملیات غرب سوسنگرد ترجیح داده شد و علل عمده این ترجیح سهل الوصول بودن اهداف با نیروی کمتر، تصرف بستان و رسیدن به مرز و صرفه جویی در قوا پس از تصرف بستان بدلیل وجود ارتفاعات میش داغ و شنزارهای شمال و باطلاق هورالعظیم در جنوب بود، همچنین انعکاس بین المللی و قطع ارتباط قوای عراقی در شمال و جنوب بستان و برطرف نمودن تهدید محور سوسنگرد و اهواز از دیگر ملاحظات انجام این عملیات محسوب می شد.
تغییرات و جابجایی های لازم مانند تعویض تیپ ۲ لشکر ۱۶ توسط تیپ ۵۵ هوابرد و مراجعت تیپ ۲ دزفول از هفت تپه به سوسنگرد و موارد دیگر صورت پذیرفت و نهایتاً اجرای طرحی که بصورت مشترک توسط سپاه و ارتش تهیه شده بود در نیمه شب هشتم آذرماه ۱۳۶۰ با رمز یا حسین (ع) فرماندهی آغاز و بعد از هشت روز نبرد طولانی و سخت با پیروزی کامل پایان یافت و دومین عملیات بزرگ جهت بیرون راندن دشمن به وقوع پیوست.
در این عملیات برای اولین بار یگانهای سپاه با رده سازمانی تیپ وارد عمل شده و بخوبی مأموریت های محوله را انجام دادند.

نتیجه:
- شهر بستان و ۶۰۰ کیلومتر مربع از خاک میهن اسلامی آزاد شد.
- ۰۰۰/۱۵ نفر از پرسنل دشمن کشته و مجروح شده و ۵۴۶ نفر نیز به اسارت درآمدند.
- ۲۰۰ دستگاه تانک و نفربر، ۲۰۰ دستگاه خودرو منهدم گردید.
- تعداد زیادی تانک و نفربر، خودرو، وسایل مهندسی، انواع تجهیزات و سلاحهای سبک به غنیمت نیروهای اسلام درآمد.

منبع : کتاب اطلس نبردهای ماندگار
نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی

2-بررسی عملیات طريق‌القدس-رویکرد سپاه

عملیات طريق‌القدس
منطقه: جبهه جنوبي - بستان
رمز: يا حسين (ع)
تاريخ: آزادسازي بستان و رسيدن به مرز در چزابه
وسعت منطقه آزادشده: 650 كيلومتر مربع
پس از عمليات ثامن‌الائمه (ع)، سرهنگ علي صياد شيرازي به فرماندهي نيروي زميني ارتش منصوب شد. انتخاب وي كه در زمان بني‌صدر به جرم (!) هم‌كاري با سپاه مغضوب واقع شده بود، در كنار فرمانده جديد سپاه، نزديكي بيشتر دو سازمان ارتش و سپاه را موجب شد و اين امكان به وجود آمد كه فرماندهان سپاه و ارتش استراتژي عملياتي جديد موسوم به "راه كربلا" را طراحي كنند. عمليات "طريق‌القدس" اولين مرحله از اين استراتژي محسوب مي‌شود. ويژگي اصلي عمليات "طريق‌القدس"، گذشتن از زمين‌هاي رملي غير قابل عبور در شمال منطقه عملياتي بود كه سبب غافلگيري دشمن گرديد. با موفقتي در محور شمالي، موقعيت نيروهاي عراقي مستقر در محور جنوبي نيز متزلزل شد و عمليات اين محور هم به پيروزي رسيد. در اين عمليات كليه اهداف تأمين شد: شهر بستان و تنگه مهم چزابه آزاد شد و پس از گذشت 420 روز از شروع جنگ، رزمندگان توانستند در منطقه عمومي سوسنگرد و بستان در مرز مستقر شوند. همچنين تصرف چزابه سبب شد كه اتصال قواي دشمن در غرب كرخه و غرب كارون گسسته شود. بدين ترتيب توان ارتش عراق در جنوب تجزيه شد و زمينه مناسب براي پيروزي عمليات فتح‌المبين پديد آمد. در اين عمليات لشكر9 عراق نيز آسيب فراوان ديد. [1]

[1] برگرفته از کتاب اطلس جنگ ایران و عراق، فشرده نبردهای زمینی، حسن دری،  مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ